R. Bisschop
Ieder wetsvoorstel opent met de zin “Wij Beatrix, bij de gratie Gods, Koningin der Nederlanden, enz. enz. enz.” Dat spreekt ons aan. Is het niet om de naam van de regerend vorstin, dan is het wel om het tussenvoegsel ‘Bij de gratie Gods’. Wij menen daar immers nog iets van het besef van Gods soevereiniteit te bespeuren. Is het meer dan een holle fase?
Ieder wetsvoorstel gaat vergezeld van een zogenaamde Koninklijke boodschap. Dat is als het ware het begeleidend schrijven, ondertekend door de koningin. De tekst van zo’n brief luidt bijvoorbeeld: “Wij bieden u hiernevens ter overweging aan een voorstel van wet (…) in verband met de openstelling van het huwelijk voor personen van hetzelfde geslacht (…). En hiermede bevelen Wij U in Godes heilige bescherming.”
Dan knarst er iets. Een wetsvoorstel voor het homo-’huwelijk’, voor verruiming van de mogelijkheden om euthanasie of zelfmoord te plegen, voor het legaliseren van mogelijkheden om een vrucht in de moederschoot te doden – en dan: ‘Wij bevelen U in Godes heilige bescherming’. Dat vloekt.
1. Achtergronden van het paarse denken
‘Wat is waarheid?’ vroeg Pilatus zich af, terwijl Dé Waarheid voor hem stond. Hij was blind. Daarin verschilde hij in beginsel niet van andere mensen. Zijn we van nature niet allen blind voor de waarheid? Er is echter wel verschil tussen enerzijds mensen die ontkennen dat ‘de’ waarheid bestaat en anderzijds mensen die er naar zoeken. Overigens wil dat niet zeggen dat er bij hen altijd sprake is van zoeken in Bijbelse zin.
Wie ontkent dat ‘de’ waarheid bestaat, is genoodzaakt zijn eigen waarheid te zoeken. Daarbij heeft hij in wezen geen enkel houvast. Hij tast volledig in het duister. Hooguit komt hij zover dat hij met anderen – geestverwanten – afspreekt wat zij samen als ‘hun’ waarheid zullen aanvaarden. Deze geestesrichting heeft zich ontwikkeld sinds de tijd van de Verlichting.
Dat is de geestelijke achtergrond van het huidige paarse kabinet. Hun ‘waarheid’ zoeken zij in de menselijke autonomie. De hoogste openbaring van de waarheid ligt in de mens zelf, in de menselijke rede, de ratio. Een andere betrouwbare openbaring is er niet, laat staan dat er één van een hogere orde zou zijn. De grenzen van goed en kwaad, van recht en onrecht, van waarheid en bedrog worden dus bepaald door de mens zelf. Dat wil zeggen dat hun waarden en normen louter subjectief zijn. Hun ‘waarheid’ is slechts de waarheid van dit moment. Morgen kan alles anders zijn. Hun waarden en normen zijn per definitie tijd- en cultuurgebonden. De grootste gemene deler van de opvattingen van het volk zijn bepalend. Dat vloeit logisch voort uit de aanvaarding van de menselijke autonomie als leidend beginsel.
Weliswaar heeft het autonomie-denken een krampachtige poging gedaan om bepaalde menselijk waarden tot normen van een hogere allure te tillen door ze op te nemen in de universele verklaringen van de rechten van de mens, maar in wezen blijven dit zuiver menselijke waarden. Ze blijven ééndimensionaal, namelijk doordat zij uitsluitend horizontaal gericht zijn. De verticale dimensie ontbreekt zowel in hun rechtvaardiging als in hun uitwerking. Slechts doordat vanuit haar ontstaan de westerse cultuur niet los te denken is van christelijke invloeden, doen deze mensenrechten op verschillende punten denken aan bepaalde Bijbelse waarden. De bron waaruit zij vloeien is echter volstrekt anders. Daar waar traditioneel-christelijke grenzen niet meer als zodanig worden aanvaard, kan het niet anders of dit autonomie-denken leidt – in Bijbels licht gezien – uiteindelijk tot volledige ontsporing. In beginsel is immers elke norm gelijkwaardig. De grens, dat ben je zelf! Of op z’n best maak je samen afspraken waar je de grenzen legt.
Enkele tientallen jaren geleden werd deze consequentie al getrokken in de existentie-filosofie. Die gaat er van uit dat de essentie van het menselijke bestaan is: het maken van keuzen. ‘Leven is kiezen’. Je bent het leven moe? Wel, aangezien jij niet zelf gekozen hebt om te leven, heb je dus ook het recht om er uit te stappen op het moment dat jou past. Bij je geboorte ben je als het ware in een rijdende trein gezet. Wie heeft het recht om jou je keuzevrijheid te ontnemen om uit die trein te stappen? Dat is wat we tegenwoordig aanduiden met de term ‘zelfbeschikkingsrecht’. Het ‘post-moderne’ denken, waarvan met name een partij als D66 doordrenkt is, trekt deze lijn alleen maar consequenter door, zoals de huidige anti-Bijbelse kabinetsvoorstellen inzake het homo-’huwelijk’ en het levensbegin en -einde duidelijk maken. Zij is gedoemd om deze weg steeds verder te gaan. Dat betekent dus dat menselijkerwijs gesproken over pakweg tien jaar een volgende fase in het autonome denken tot nieuwe voorstellen met betrekking tot levensbeëindiging etc. zal leiden.
2. Kabinetsvoorstellen
Er zijn vier zaken aan de orde die met name het christelijke volksdeel in ons land de afgelopen maanden in beroering hebben gebracht. Het gaat om:
- het wetsvoorstel in verband met de openstelling van het huwelijk voor personen van hetzelfde geslacht;
- het voorstel om adoptie door personen van hetzelfde geslacht wettelijk mogelijk te maken;
- het wetsvoorstel tot toetsing van levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding;
- een brief over het beleidsvoornemen van de ministers Borst en Korthals Altes om late zwangerschapsafbreking een legale basis te geven.
Als simpele burger krijg je de indruk dat dit de prijs is die D66 na de ‘nacht van Wiegel’ bedongen heeft in ruil voor haar bereidheid om mee te werken aan het lijmen van het tweede paarse kabinet.
Homo-’huwelijk’ en adoptie
De kern van deze voorstellen wordt gevormd door het zinnetje: “Een huwelijk kan worden aangegaan door twee personen van verschillend of van gelijk geslacht”. Zo simpel lijkt het om een scheppingsgegeven te ontkennen of af te schaffen. De achtergrond daarvan is de opvatting dat het huwelijk eigenlijk alleen maar een contract tussen twee personen is. Inderdaad, als je het huwelijk ontdoet van haar verticale dimensie, is het niet meer dan een contract. En een contract kom je na, of het wordt in bepaalde gevallen ontbonden.
Er is echter nog wel een probleem, want de meeste andere Europese landen zijn nog niet zo ver dat zij het ‘huwelijk’ tussen twee homofielen erkennen. Maar onversaagd kondigt het kabinet aan dat een staats- commissie daarvoor internationale rechtsregels zal ontwerpen.
De toelichting bij dit wetsvoorstel constateert verder: “Het gaat te ver om aan te nemen dat een kind dat geboren wordt binnen een huwelijk van twee vrouwen, in juridisch opzicht afstamt van beide vrouwen. Daarmee wordt de werkelijkheid geweld aangedaan. De afstand tussen werkelijkheid en recht zou te groot worden.” Zo’n zin moet je nog eens op je gemak lezen. Het lijkt wel of er enige spijt in doorklinkt.
Dat mag natuurlijk adoptie door een homofiel stel niet in de weg staan. Je vraagt je alleen wel af in wat voor sfeer van onwaarachtigheid en bedrog die geadopteerde kinderen zullen opgroeien. Zij zullen daardoor ongetwijfeld te zijner tijd weer hun eigen ‘waarheid’ hebben, die nog meer vervreemd is van de geopenbaarde waarheid.
Hulp bij euthanasie en zelfmoord
Het menselijke autonomie-denken is in de voorstellen met betrekking tot euthanasie en zelfmoord wel zeer nadrukkelijk aanwezig. Letterlijk vermeldt de toe- lichting: “Uitgangspunt is dat de patiënt zelf om euthanasie moet verzoeken. Het is zijn eigen vrijwillige beslissing.” Waar gaat het precies om?
In dit wetsvoorstel wordt een aantal ‘zorgvuldigheidseisen’ vastgelegd, waar- aan een arts die hulp verleent bij euthanasie, moet voldoen. Hij moet zich er bijvoorbeeld van overtuigen dat er sprake is “van een vrijwillig, weloverwogen en duurzaam verzoek van de patiënt”, en zo nog wat andere voorwaarden. Die sluiten aan bij de huidige euthanasie-praktijken.
Daarnaast geeft het wetsvoorstel aan patiënten van 16 jaar en ouder het recht om een verzoek om levensbeëindiging te doen. Met inachtneming van de zorgvuldigheidseisen kan een arts daaraan dan voldoen. Zelfs patiëntjes van 12 tot 16 jaar hebben het recht om te vragen om euthanasie. Ook als hun ouders zich daartegen verzetten, kan de arts toch aan dat verzoek uitvoering geven!
In de toelichting bij dit wetsvoorstel wordt uitgelegd waarom dit voorstel is ingediend: enerzijds moet hierdoor “de kwaliteit van levensbeëindigend handelen op verzoek door artsen” worden bewaakt en bevorderd en anderzijds moe- ten hierdoor de euthanasiepraktijken maatschappelijk controleerbaar worden.
Let er trouwens eens op dat het wetsvoorstel consequent spreekt over zelfdoding in plaats van zelfmoord. Zo wordt de waarheid ‘verzacht’.
Late abortus
Onder ‘late abortus’ wordt verstaan: het doden en weghalen van een vrucht van 24 weken of ouder; vanaf ongeveer 6 maanden dus. De inleiding van de brief van de ministers Borst en Korthals is door zijn openhartigheid kil van gruwelijkheid. Het begint met de constatering dat het door nieuwe medische technieken mogelijk is om “foetale aandoeningen” tijdens de zwangerschap vast te stellen. Soms wordt pas in een laat stadium bijvoorbeeld een echografie gemaakt. “Het komt voor,” zo vervolgt het ministersduo dan, “dat zeer ernstige afwijkingen worden vastgesteld die niet met leven verenigbaar zijn. (…) Het kan ook gaan om afwijkingen die uitzicht bieden op een leven gepaard met ernstig en onhandelbaar lijden. De afwijkingen zijn in die gevallen zo ernstig dat na de geboorte zal worden afgezien van medisch handelen omdat dat medisch zinloos wordt geacht.” Welaan, als het dan toch al zo erg is, dan is een late abortus toegestaan. Dan hoef je immers niet te wachten met het doden van het kind tot het geboren is…
Geruststellend wordt er in de brief verder melding van gemaakt dat leven in wording beschermwaardig is. Maar wist je ook dat die beschermwaardigheid toeneemt naarmate de vrucht zich verder ontwikkelt?
3. Reacties
Vanuit verschillende groepen in de samenleving is bezwaar gemaakt tegen de genoemde kabinetsplannen. De bezwaarden behoorden gelukkig niet alleen tot het christelijke volksdeel. Ook vanuit humanistische hoek werden nog argumenten aangevoerd tegen de heilloze voorstellen inzake leven en dood.
Organisaties als de Nederlandse Gehandicaptenraad, de Vereniging ter Bescherming van het Ongeboren Kind (VBOK) en de Stichting Down Syndroom hebben bij de minister aan de bel getrokken naar aanleiding van de brief over de late abortus. Ze kregen de gelegenheid om in een gesprek met de minister hun zorg te verwoorden. Het is te hopen dat zij zich niet hebben laten paaien door de sussende woorden van de minister. Er is namelijk wel wat meer aan de hand dan de wens om een bestaande praktijk goed en verantwoord te regelen. De legalisering ervan is weer een stap verder naar een ‘cleane’ samenleving, die niet geconfronteerd wil worden met leed of lijden. Het ligt voor de hand om te veronderstellen dat in een volgende fase openlijk ook het kostenaspect als punt van overweging gepresenteerd zal worden.
Vanuit de gereformeerde gezindte is een brievenactie op touw gezet, waarbij onder meer het Reformatorisch Dagblad een belangrijke rol vervulde. Ik meen dat de motieven hiervoor niet alleen voortvloeiden uit de zorg voor de positie van de christelijke levensovertuiging op politiek en maatschappelijk terrein, maar dat soms ook iets voelbaar was van de diepste motivatie. Namelijk het verdriet over het feit dat Gods geboden willens en wetens worden overtreden, dat Gods instellingen opzettelijk worden veracht. Daarover mogen wij niet zwijgen! Hoe zullen al die niet-christenen anders weten dat dergelijke voorstellen zonde zijn tegen God, de Schepper en Regeerder? Weliswaar zijn zij daar mogelijk niet (meer) op aanspreekbaar, maar dat is geen reden om er over te zwijgen. Overigens moeten we in de discussie met andersdenkenden juridische en humanitaire argumenten niet schuwen. Ook de apologeten in de oud-christelijke kerk hanteerden de wapens van hun tegenstanders.
4. Tot slot
Als een schip van haar ankers wordt losgeslagen en op drift raakt, is het stuurloos. Je weet niet waar het zal stranden. Maar stranden doet het, tenzij het roer tijdig in vertrouwde handen komt. Alleen dan kan met behulp van het kompas en een loods het schip alsnog in veilige haven afmeren. Dat kompas is niet de menselijke autonomie. Die is allang dolgedraaid. De betrouwbare loods is niet het zelfbeschikkingsrecht. Dat peilt niet de klippen en zandbanken waarop het schip aan de grond kan lopen.
Het roer, het kompas en de loods zijn slechts betrouwbaar als de aanhef van de wet weer werkelijk betekenis krijgt: ‘bij de gratie Gods’. Alleen met behulp van het geopenbaarde Woord van God kan een vaste koers worden uitgezet. En zonder de grote Loods daarin te kennen, zal dat niet gaan.